Ang Larong Sinimulan Natin

1998. Bayan ng Villapureza.

Hawak ni Mama Linda ang notebook na naglalaman ng listahan ng mga pangalan. Katapat ng bawat pangalan ang presyong ibinayad ng mga ito para sa bawat gramo ng shabu na kanilang binili. Marami rito ang tig-isang daan, mayroon din tig-dalawang daan at pinakamataas na ang tatlong daan. Salubong ang kilay ni Mama Linda habang iniisa-isa niyang sumahin sa pamamagitan ng calculator ang kabuuhang kita nila para sa pagbebenta ng bawal na gamot. Umabot lang ito ng 1,900 pesos. Masyadong maliit kumpara sa dating arawang kita nila na umaabot ng siyete hanggang otso mil. Epekto kasi ito ng mas pinalakas na kampanya ng lokal na gobyerno kontra ilegal na droga. Ang karamihan sa regular na parokyano nila Mama Linda ay lumipat muna ng ibang bayan para magpalamig at magtago sa mga pulis.

"Minggay, anak, mag-iisang linggo na yatang ganito ang benta natin. Ano bang nangyayari? Si Estong ba nakatok mo na sa bahay niya? Hinahanapan ako nu'n noong isang araw pa kaso sabi ko ngayong araw pa ang dating ng item." Ang "item" na tinutukoy ni Mama Linda ay ang shabung inaangkat pa nila galing Cavite.

"Oo, Ma. Kaso nung pinuntahan ko siya kanina, wala na raw siyang pambili. Nagastos na raw niya pambili ng gatas ng anak niya." Kalong niya ang kapatid na si Caloy habang sinusubuan ito ng kanin na sinabawan ng nilagang baka na hiningi pa nila sa kapitbahay. At para magkaroon ng dagdag na lasa, binudburan ito ni Minggay ng patis na siya na ring nagsisilbing ulam nito. Apat na taon na si Caloy pero sa payat na pangangatawan at pandak na anyo nito, mukha itong two years old pa lang.

Panay ang bugaw ni Minggay sa mga langaw na tila naghahabulan sa paligid. Galing ang mga iyon sa isang baradong kanal sa tapat ng bahay nila. Samantalang ang buong loob naman nila ay naiilawan lang ng gasera. Naputulan na kasi sila ng kuryente tatlong buwan na ang nakalilipas simula noong naging matumal ang bentahan.

"Eh anak, hindi tayo puwede maging ganito palagi. Tingnan mo mga kapatid mo, ang dami ng bungang araw. Init na init na kasi wala tayong electric fan. Itong si Edgar, tinutubuan na ng pigsa sa binti," sabay turo ni Mama Linda kay Edgar na mas bata kay Minggay ng isang taon. Hindi maayos ang mga paa nito dahil nasalanta ng polio noong musmos pa lang. Malinis na ang nakalapag nitong plato pero naka-rehistro pa rin sa malamlam niyang mga mata ang pagka-gutom.

"Hayaan mo, Ma. Gagawa ako ng paraan. Dedelihensya ako bukas." Sumubo rin si Minggay ng kanin pero hindi marami. Baka maubusan si Caloy.

"Huwag mong sabihing dudukot ka na naman sa palengke. Tandaan mong mainit pa ang mga tao sa'yo doon. Kung hindi lang dahil kakilala ng Kuya Iking mo 'yung ninakawan mo, malamang diretso presinto bagsak mo," banta ni Mama Linda na sige sa pagpaypay. Halos hindi na ito magkasya sa inuupang monobloc chair dala ng sobrang katabaan. Nagtataka tuloy si Minggay kung bakit ganoon ang tinuturing niyang ina gayong wala na nga sila halos makain. Baka siguro may tinatago itong mga ulam sa kabinet at pinapapak niya lahat iyon mag-isa kapag tulog na sila.

"Hindi, Ma. Hahanap ako ng ibang puwesto. Lilipat ako ng palengke. Doon ako sa Villadolid," pagsisiguro ni Minggay.

"Aba't sguraduhin mo lang anak na ayos ka doon. Wala akong pampiyansa sa'yo kapag nahuli ka." Tumayo si Mama Linda at iika-ika itong lumabas para magpalamig sandali mula sa mala-oven nilang bahay.

+-+-+-+-+-+-+-+-