En Rusujo per Esperanto

jo de Kiev al ?arkov. ?ia aspekto estas tre malsimila je tiu de franca urbo egale homplena. ?i konsistas el du partoj, tute diferencaj-longa vico de stratoj, iranta de

adan lernejon, konstrua?on tre belan sed tre malsufi?an por tridekkvarmila lo?antaro, la malluksan katolikan pre?ejeton por la poloj. Tie la strato kurbi?as, transpasas per tre malglata ligna ponto super rivereto, alfluo de la Psjol, la Sumka (pendsaketo), kiu donis sian nomon al la urbo kaj ?in ?uldas mem al la sekvanta legendo: Kolonelo de kozaka lando Gerasim Kon

n instruadon, sen mortintaj lingvoj. Fine, post iom kruta deklivo, la senfina strato alvenas en parton, kie estas tri malsimilaj, sed egale gravaj institucioj: 1-e la ?tata monopola fabrikejo de brando, necesa samtempe al la feli?o de l' rusoj kaj al tiu de la registara kaso, dank' al kiu ?iu drinkulo rajtas proklami fiere,

a urbo ne nur la publikan ?ardenon, sed anka? la infanan malsanulejon, la ?efpre?ejon, kaj la kadetan kaj realan lernejojn. Je ?iu pa?o en Sumi, oni renkontas la pruvojn de lia malavareco, kaj ne malprave la danka urbestraro starigis lian statuon en la publika ?ardeno de li donacita. S-ro ?aritonenko estis simpla mu?iko, sa?ega kaj laborema, kiu gajnis multajn milionojn

li ol kvin milionoj da spesmiloj, mi estos nominta ?ion citindan pri Sumi en gvidlibro de Joanne a? Baedecker. Sed kion mi dezirus anka? mo

eca?oj, sanktaj figuroj (ikonoj) kaj malkaraj bulkalkuliloj, ?ar en Rusujo, neniu kalkulas sen tiu ilo. Sur la skribtablo de ?iu oficisto, sur la vendotablo de ?iu komercisto vi nepre ?in trovas. Kiam via spicisto enpakigis viajn a?eta?ojn, tuj li sin turnas al siaj "s?joti" (kalkulilo) kaj rapidege

nutrado. Meze de tio sin movis, kviete kaj silente, multego de mu?ikoj kaj mu?ikinoj, kun flegmaj viza?oj, kie la interna penso sin malka?is nur per la viglaj kaj mokemaj okuletoj. Tie ?i kaj tie, blinda almozulo, sidante sur la pavimo, ludis per "balalajka" (trikorda gitaro),

mona?aro, estas nur parto de la ?tata ma?ino. El tio rezultas, ke ?i ne povas, kiel la sendependa katolika eklezio, havi konfliktojn kun la registaro, de kiu ?i estas, kontra

je la ?tata religio, sed, male, nenia ortodoksulo le?e, povas i?i neortodoksulo. ?iu ortodoksulo devas fari konfeson kaj komunii?i almena? unu fojon po ?ia jaro, kaj la regnaj oficistoj devas konstatigi, ke ili plenumis tiun devon, per atestilo de la konfesprenanto. Se oni atentas, ke multaj rusaj kleruloj estas tute nereligiaj,

ciigas min, ke nun la religia

o ne la pastroj solaj estas respondaj. Kian indecon povas konservi tiuj kompatindaj homoj, ofte patroj de multenombra idaro (ili ricevas pastran oficon nur kiam ili estas edzi?intaj), kiuj ?uas nur tre nesufi?an salajreton kaj devas mem postuli, iel ajn, de

no ne alti?is super iaj difinitaj agoj kaj ceremonioj, iaj piecagoj al ia ikono a? sanktulo, efektive loka dia?o. Reale ?i restadis ?is nun idolan

tas siajn brakojn, genufleksas, li frapas kontra? la pavimo sian frunton, li faras multegajn krucesignojn tiel rapide, ke apena? mia mirigata okulo povas sekvi la movojn de liaj tri fingroj, kunstre?itaj por memorigi la tri personojn de la Sank

stas faranta sian ?iutagan pre?on. Kaj la simileco estas efektive tre granda, ?ar ili amba? longe kaj se

aj, e? dibo?aj a? krimaj formoj, ?u, male al evangelia a? nur racionalisma stato. Pri la unua kategorio, mi povas citi la "skakuni" a? saltantojn, kaj la "?listi" a? vergantulojn, kiuj atingas, por saltado a? dancado, kiel la turni?antaj dervi?oj, staton de mistika ekstazo kaj iafoje finas siajn ceremoniojn per dibo?

mataj pastruloj (popovci), a? ili opinias, ke ne estas plu rajtaj episkopoj kaj pastroj; sekve tiuj "bezpopovci" (senpastruloj) for?etas ?iujn sakramentojn, krom la bapto, kaj anstata?igas ilin per simbolaj kaj rememorigaj ceremonioj. Tiel, pro troa formalismamo, ili alvenis

onojn. En iliaj kunvenoj a? "?tunden", ili nur kantas psalmojn kaj himnojn, kaj legas Biblion. Tial multaj el ili scias legi kaj ?iuj estimas la klerecon. La intelekta stato de la ?tundistaj mu?ikoj estas ?enerale tre supera je tiu de la kampar

sta, ekestis malpaco inter la du partioj; iom post iom, la afero i?is pli grava; fine la ortodoksuloj atakis la ?tundistojn kaj okazis batalo, en kiu kelkaj homoj pereis kaj la ortodoksa pre?ejo estis detruata. Granda skandalo, proceso anta? la ju?antaro de Sumi, kaj kvankam, dum la batalo, amba?, ?tundistoj kaj ortodoksuloj ricevis vund

multego da ortodoksuloj, kiuj ilin malamas. Ili nepre estus disp

-kie la registaro, por defendi

penson, ?ar mia kunparolanto ald

, nia regnestro ?us bonvolis malgravigi je ses monatoj de malliberi?o en Sumi la punon de ekzilo en Siberujo, ju?edonitan al la ?tundist

la plumbaj tegmentoj de Venezia,-havas literaturan famon. Dostojevskij montris ilin kun ilaro de vergoj kaj skur?oj, kiuj iom similigas ilin je mezepokaj karceroj. Kiom

o malfermi?is anta? mi. Kiom da homoj jam estis tien enirintaj, eble lasante, la? la e

okuloj estis tre ordinara korto kaj unueta?a konstrua?o anka? tute ne sp

altis je tri pa?oj anta? ni, rigide staris, metis parade sian manon

s la honoron raporti al vi, ke en la komisiita al mi malliberejo

la estro. E

vadis la viza?on de l' superulo, kvaza? li dezirus sur ?i ?iun ekdezireton ekkapti por tuj ?in plenumi e? anta? ?ia esprimi?o.

arada ceremonio

aporti al vi, ke en la komisiita al mi koridoro estas 58 arestatoj.

mpis la estro.

i modeste la ?efgardista

a konstrua?o, vasta koridoro kun du vicoj de fortikaj pordoj serure kaj riglile fermataj. ?iuj havis kva

o anoncis nian viziton. Tuj la subgardistoj parade stre?i?is, kaj el la karceroj a

iom malanta?e, sub mia riga

j, ?iu tenante en sia dekstra mano sian individuan notlibreton. ?irka?e, kvar nudaj muroj, en unu, krada fenestreto, en alia, kaveto por

strato

s, staris sen

bgardisto.-Mi havas la honoron raporti al vi, ke en la ko

trato, kaj sin turnan

sanaj,-

iel pu?ataj de unu sa

bonsanecon de v

sin altigis super la triviala?oj de maldelikata kaj kruda vivado. Kelkaj montris trajtojn de hardi?antaj krimuloj, rebriligantajn la ma

sia generalo. Oni sentis, ke super ?iu alia individua instinkto, priok

stis aparte en?lositaj en ?ambroj, similaj al tiuj de l' viroj. Ili anka? parade envici?is

fermis. Modestaj kaj admirindaj nekleruloj, pioniroj de la slava penslibereco ?e la p

uj honestuloj mi povis konstati nek fanatikecon, e? nek koleran senton, nur la slavan stoikismon, kiu toleras ?ion pacience kaj ridetante, ?is tiu momento kiam ?i neatendite eksplodos. Nur mi ne rimarkis ?e il

Sumi. Dum li parolis, radioj de julia suno tra la kradita fenestreto heligis la severan karceron: kiom bela kaj bonodora devis esti la florplena kamparo; kiom dol?e dev

is kaj rest

spondo memorigis al

nto la re?o

lampo, libroj kaj skribilaro; oni ne devigis ilin fari la paradan saluton, nek vesti la livreon de la malliberejo. La ka?zo de ilia puno e

kaj sen ?eno kun li, kiel egalulo respondas al egalulo, kiu faras al li viziton pro ?entileco. Kaj tiu sintenado de tiom junaj homoj anta? potencega magistr

en mian landon, mi legis en la gazetoj la detalojn de l

?i en Rusujon: oni ne atentis, ke se unu deko da lokaj ribeloj sufi?as por plenigi la pa?ojn de l' gazetoj, ili estas kvaza? nenio proporcie kun la vastegeco de la rusa imperio. Miaj konsilantoj kaj mi mem estis trompataj de tiu kvaza?a optika il

aj malpacoj, la spiritoj estis ekscitataj. Tiam estis la lasta kaj plej malfeli?a periodo de la milito kontra?japana, tuj post la detruo de la rusa ?iparo en Cushima. Tiu milito, kiu neniam estis populara en Rusujo, fine naskis unuvo?an

nda. ?u en ?i ni ludas belan rolon, riskante haltigi intermeze de ?ia disvolvi?o, la mirigan aliformi?on de tiu nacio, kiu, la? ?is nun ne konstatita ekzemplo, dum nur tridekjaroj evoluciis el nepoluriteco inda je la Mezepoko ?is tute moderna civilizacio? Kial perdi en tiu milito, senutile, milionojn da rubloj, kiam ni ne povas sufi?e profiti niajn kampojn, pro manko de vojoj, fervojoj kaj pontoj? Kvankam ni tutkore

ti malka?e, kaj sen?ese pliforti?is tiu popola malkon

do, tamen kelkaj okazis en la ?irka?a?o, ?u en Lebedin,

malhonore memorindajn "dragonnades" de nia re?o Ludoviko Granda. La kozakoj simple lo?as ?e la pacigotaj mu?ikoj, man?as ilian panon, trinkas ilian "kvason" a? brandon, ku?as ?e ili, insultas kaj batas ilin, se b

graciaj bluaj uniformoj je ru?aj refalda?oj kun koketaj fel?apoj. El ilia manradiko pendis la vipo, kiu igis ilin famaj en la tuta mondo. Kelkaj frapis sur tam

eranskij,-kiam ni estis hejme, ke mi vidis

e la kozakoj, kiuj de centjaroj vivas aparte kun siaj edzinoj kaj idoj kaj estas soldatoj dum la pli granda parto de sia vivo, kaj pro tio havas specialan idearon. Sed tion oni povas anka? konstati, kvankam malpli senteble, ?e la aliaj regimentoj. Tiun animstaton mi alju?as al tiu cirkonstanco, ke la plejmu

?iutagaj rilatoj inter la militistaj kaj nemilitistaj homoj. En Rusujo ne estas efektiva barilo kontra? la kapricoj de la oficiroj kr

ridoro de fervoja vagono, komforte apogis sian dorson kontra? unu el la tabulmuroj, metis siajn etenditajn krurojn kontra? la alia, kaj trankvile ekbruligis cigaron, obstrukcante p

i,-li nur respondis,-nu,

oficiran mo?ton lasi la pasejon libera. Senrezultataj penoj. En sia malespero, la vagonarestro devis, siavice, alvoki policiston. Tiu ?i al

estis la ordona res

submetataj je la militista hierar?io: la

iciojn de la antikva Rusujo;-la morojn de la Krimeaj Tataroj, similantajn tiujn de niaj islamanoj de Al?erio, la strangajn kutimojn de la Ba?kiroj, duonsova?uloj lo?antaj en la gubernio Orenburga, kiuj sin nutras per ?evala?o, sed anta?e metas ?in sur la dorson de siaj vivantaj ?evaloj, uzas ?in kiel selon kaj ?in man?as nur kiam ?i estas sufi?e premegata de la korpo de l' rajdistoj kaj enpenetrata de la ?vito de l' ?evaloj. Aliajn fojojn, mia amiko prenis el sia biblioteko ian verkon de la rusa poet

igo de siaj malkleraj fratoj, kun fervoro memoriganta tiun de la primitivaj kristanoj. ?ajnas ke, perdinte siajn anta?ajn kredojn, ili bezonas novan kvaza? religian idealon, kaj ?in trovas, en sia entuziasmo por sia instruista misio. Tiel, malgra? forta klereco kaj

nfuza kaj malfacila, kaj pri niaj esperoj je ?ia estonta prospero

ptis min. ?ajnis, ke mi estas tute enpenetrata de tiu rusa atmosfero, kiu min ?irka?is, ke mi i?as ano de tiu familio, kies ?iuj pensoj, opinioj kaj vivkondi?oj estis tiom al mi kutimaj. Kiom malproksimaj, konfuzaj,-e? fremdaj!-?ajnis al mi tiam Francujo, Al?erio, mia anta?a pensaro, mia franca "mi"! Pe