En Rusujo per Esperanto

is unue la precipa temo de niaj nepersonaj leteroj; sed, iom post iom, ni malkovris unu al la alia nian pensmanieron, nian familian kaj hejman rondon, nian privatan kaj kutiman vivadon, kaj,

o?as en apudaj, sed apartigitaj rifu?ejoj, dividitaj per muro a? kreska?barilo, kiuj povas kunparoli kaj kunvivadi en sen?esa intimeco, sed neniam vid

erio, anta?signo de ?enerala eksplodo, kaj tiu cirkonstanco tute ne ?ajnis ta?ga por plezura voja?o. Fine mi ne sciis la rusan lingvon, mia amiko ne parolis france; nia sola rilatilo estis Esperanto, kaj se ?i estis sufi?a por niaj leteroj, ?u ?i povis tiom ta?ge ebligi parolajn rilatojn? Mi estis parolinta esperante nur kun franc

s al mi detalan vojiran planon, kun kelkaj rusaj frazoj, necesaj por la fervoja veturado, tradukitaj esperante, kun prononco, montrata per esp

ntrinde ?iuj rasoj de la okcidenta kaj orienta mondoj. Sed mia fervoja trairado tra la cara lando pli malkvietigis min, pro mia nescio de la lingvo rusa. Mi do skribis en Odessa al s-ro Gernet, konata verkisto de la unua esperanta literaturo, por peti kelkajn sciigojn. Li tuj proponis tr

j de la Mediteranea maro: la markolo Bonifaco, ?ajnanta kiel Danta infera pejza?o, kun ?iaj dan?eraj ?tonegoj, batataj de la ondaro; la markolo de Messina, sunhela inter du ri?aj marbordoj, kun ?iaj anta?e timegindaj rifoj Charybdis kaj Scylla[1], preter kiuj transveturis malestime nia ?ra?b?ipo; la maro Ar?ipelago, blua kiel la ?ielo, semita per insuloj, kiel ?i per steloj, kiel ?i

jarojn poste, terurinda katastro

ertajn voja?antojn? Kiam, internaciaj spesmila kaj spesdeka moneroj, vi anstata?igos la multenombrajn turkajn monerojn, ?ia

l mi dezirantaj veturi en Odessa'on. Al iliaj insistaj demandoj la turkaj oficiroj nur mallonge respondis, kun mokema rideto, ke ili nenion scias, krom tio, ke de nun ?iuj ?ipaj rilatoj kun Rusujo estas interrompataj. En la rusa konsulejo, simila lakonismo; oni ricevis min per sindetenema ?entileco, kaj konsilis, ke mi atendu ?is... nedeterminata tempo! Cetere

?is apud mi en mia hotelo, rakontis, ke la tuta Rusujo ribeladas, ke oni pafas e? kontra? la vago

s malproksima je pli ol 3.000 kilometroj de mia patrujo, kaj ?us atingonta mian celon, kiam subita malhelpa?o min haltigis kaj devigis returnen iri! Mi ne po

ud la Rumana a? A?stra limo, estis pli kvieta regiono, tra kiu mi povus veturi al Sumi. Mi do tuj decidis iri ?ipe al Konstantza, rumana haveno kaj poste, per fervojo, tra Bukure?ti kaj ?ernovic ?is la a?stra-rusa limo. Tiel mi ne povis profiti la sindonan helpon de s-ro Gernet en Odessa, kaj devis sen ia rimedo esperanta veturi tra Rumanujo kaj parteto de A?strujo.

la vapor?ipo Re?o Karolo I, kiu portis min al Konstantza. Mia sampatrujano veturis, kiel mi, en Bu

ine mi povis, per francaj gazetoj, scii la detalojn de la ribelado en Odessa kaj Polujo. Nenia agitado estis anoncata

s en la stacidoma placo sidantajn sur l' anta?a?o de belaj veturigiloj strangajn homojn, vestatajn per longa velura malhela kitelo apena? vidiganta glazurajn botojn, kun silka zono delikate kolorigata, palblue, helflave a? rozkolore, kaj super tiu kvaza? virina vesto, sin montras dika, ru?a, grasbrila, senhara viza?o, je stranga mieno, je pli stranga vo?o, kun abomena ?irmil?apo, simila je tiuj de la parizaj noktovagistoj! Tiuj-mi ne kura?as diri viroj!-estas Rusoj de la religia sekto

al mi povis eksperimenti la utilegecon de lingvo internacia! Kiom da fojoj mi beda?ris, ke mi ne povas sekvi mian peresperantan voja?planon tra Odessa, kun la helpo de s-ro Gernet! Mi estis kvaza? surdmutulo, devigata veturi tra nekonata lando, sciante nek la precizan fervojan horaron, nek la da?ron de l' haltoj por man?i, nek la

endi vesperman?on, a?eti novan bileton por veturi al N

n, ru?e lumigatan, kvaza? de fajrego, de la lastaj radioj de l' suno ?us malaperonta sub la horizonto. Nia vagonaro trapasis sur pontego tra la rivero Pruth, en kies akvoj nudaj knaboj, ru?e kolorigataj, kiel diabletoj

kolia sento sin miksis iom da maltrankvili?o. Post kelkaj horoj, dum la venanta nokto, mi alvenos sur la limon de Rusujo, celo de mia dusemajna voja?ego. Kia estos mia akcepto? Proksima estas tie la rusa Polujo, kiun la Bukure?ti'aj gazetoj montris tute revolucianta. ?u oni permesos min eniri kaj voja?i al mia amiko? La

an de la ribelado, la formala?ojn, postulatajn de la limgardistoj, k. t. p. Mi do aliris apud la amba? gimnazianoj kaj alparoli

lie, e? la Romanoj estus tre embarasataj uzi sian lingvon por paroli pri fervojaj kaj limimpostaj demandoj. Fine la a?straj gimnazianoj ne eldiras la latinajn vortojn kiel ni Francoj. Mi nerefuteble eksperimentis la neta?gecon de tiu antikva idiomo por la modern

vagonaro haltis definiti

ndukataj en Siberujon! Cetere, inter miaj kunvoja?antoj, eble, estis efektive forkurintuloj, provantaj reveturi nekonate en sian patrujon, kaj la policistoj de la rusa limo havas specialan flaradon por ilin malkovri. Kompreneble la ribelado en Polujo igis tiun inkvizicion ankora? pli severa; tial, timante ian malfacila?on, mi decidis montri specialan administracian atestilon, kiun

ontri, ke li ne komprenas. Tamen la vorto gubernistejo alti

nia? G

es! Jes!)-m

tro prenis mian atestilon, mian pasporton, rigardis longe kaj montris ilin al siaj kolegoj, kaj triope i

loj mian decidon montri mian administracian atestilon kaj tiel altiri sur min

o, iu el la oficiroj venis al mi, salutis, re

espondi, ke mi

diris, montrant

nia? G

is.-Gubernia! A

to preni ?in, kaj parolis al oficisto, kiu respekte salutis, kaj kondukis min al la rusa vagonaro, dum

j iafoje mi suspektas, ke la rusa policistaro de Novosjed

agonfakoj kun pordoj, kiuj ?ajnas kiel ?ambretoj kaj havas lar?ajn remburitajn benkojn kaj tableton. Speciala sistemo de risortoj permesas instali super ?iu benko, je duona alteco al la plafono, supran benkon anka? remburitan. Tiuj du eta?oj de benkoj, tute similaj je ?ipaj ku?etoj, permesas, ke ?iu voja?anto, e? en tria klaso, povu ku?i?i dum la nokto. Kutime la rusaj voja?antoj portas kun si kapkusenon kaj kovrilon, dank' al kiuj ili povas dormi kiel hejme. Kiam estas taglumo, la virinoj sidas ?irka? la tableto, kaj preparas en tekru?oj la familian teon per bolanta akvo, a?etita en la stacioj,

j tulup'oj, venis al la fervojo rigardi nian transrapidantan vagonaron. Iliaj longbarbaj viza?oj esprimis bonecon kaj strangan miksa?on de ruzemeco kun naiveco. Venis anka? virinoj, iafoje beletaj, sed beda?rinde malgraciaj pro siaj pezaj

dentaj gazetoj plenigis siajn pa?ojn. Je la unua fojo mi komprenis vere, kiom Rusujo estas vastega kaj ke malkvieti?oj a? milito en kelkaj el ?iaj partoj ne havas gravan rebaton sur la ?iuta

s veturanta, iam estis submetata je Polujo, kaj en ?i restas ankora? multaj poloj, anta?e landregantoj, nun i?intaj, per la sorto de l' bataloj, nur regatuloj. Inter ili kaj la rusoj ne estas multa simpatio, kaj ili vivadas aparte, ?iam parolante inter si sian nacian lingvon. En mia vagonaro est

eojn pro ilia tipo kaj sono de vo?o. Kelkaj germanoj, sidantaj fiere en angulo, rigardis iom malestime siajn ?irka?antojn. Du tataraj komercistoj eniris en nia

daj lignaj somerlo?ejoj. Kievon mi ne vizitis, ?ar mia amiko Speranskij, avertita telegrafe, atendis min en Voro?ba kaj mi devis v

mi! Uniformoj de oficiroj, uniformoj de soldatoj, uniformoj de oficistoj, uniformoj de lernantoj, de kadetoj, de gimnazianoj, e? de ortodoksaj pastroj-?ie kaj ?iel uniformoj! ?ajnis, ke mi estas en ia soldatejo kaj mi sentis min preska? ?enata en miaj simplaj vestoj de voja?anto anta? tiu brila kaj multkolora uniformarego! E

gian liberecon kiel la "du?obori" de Tolstoj? Kaj tiu soldataro, ?u ?i atendis vagonaron por veturi malproksimegen, dum multaj kaj longaj tagoj, al tiu nekonata Man?urujo, kie tiom kaj tiom da rusaj vivoj senu

a trijara korespondado nun tre malforti?is. Ju pli mi alproksimi?is, des pli nia perletera amiki?o ?ajnis al mi nereala kaj fantazia. Inter tiuj rusoj por mi fremdaj, mia nekonita korespondanto, simila je ili, nun al mi ?ajnis anka? fremda. Per leteroj oni montras sin neplene, kaj vole-nevole, precipe per siaj plej bonaj kaj plej kulturaj flankoj. Kia disrevi?o, se ni trovos nin efektive malsimilaj je niaj supozoj! Kaj al tiu unua anta?timo sin almetis du

no, preska? beda?rante mian riskplenan entreprenon, kiam fajfego sonor